Taşların Konuştuğu Yer: Kapalı Çarşı ve Mısır Çarşısında Zaman Yolculuğu

İstanbul

İki kıtanın birbirine dokunduğu şehir;
zamanın akmayı unuttuğu an.
Deniz eski hikâyeler fısıldar,
taşlar her adımı hatırlar.
Burada geçmiş yanındadır—
gelecek ise ışığın içinde bekler.

Kapalı Çarşı: İstanbul’un Gölgesinde Yüzyıllardır Atan Bir Kalp

Kapalı Çarşı’ya giden sokaklar, İstanbul’un diğer sokaklarından farklı akar.
Şehrin gürültüsü oraya yaklaşırken garip bir şekilde yumuşar;
sanki Beyazıt ile Nuruosmaniye arasındaki hava,
yüzyıllık bir sabrın içinde ağırlaşmıştır.

Çarşının giriş kapısı —ki 21 ana kapıdan biridir— sizi ilk anda şaşırtacak kadar sade görünebilir.
Ama sade olan şeyler, bazen en güçlü hikâyeleri saklar.

“Bazı yerler davet etmez; içeri girmeyi hak edeni seçer.”

Adımınızı attığınız anda ışık değişir.
Dışarıdaki parlaklık, yerini
64 sokağı boyunca dolaşan loş bir altın rengine bırakır.
Bu labirent;
1461’de Fatih Sultan Mehmet’in kurduğu ilk çekirdek yapının
yüzyıllar içinde genişleyip bugünkü hâline gelen bedenidir.
Bugün burada yaklaşık 4.000 dükkân,
dünyanın en eski ve en büyük kapalı pazarlarından birini oluşturur.

Ve tüm bu sokaklarda yürürken fark edersiniz:
Bu çarşı bir mekân değil,
zamanın İstanbul’da bıraktığı en derin izdir.

“Tarih, bu koridorlarda hâlâ nefes alır.”

Sabah saatlerinde açıldığında —ki saat genelde 09.00’dır—
esnafın kepenk sesleri bir tür ayin gibidir.
Kuyumcular Sokağı’na saparsınız;
ışık, altının üzerinden sıçrayıp gözünüze vurur.
Parıltı sadece bir ışıltı değildir,
yüzyıllardır bu sokaklarda dökülen emeğin yansımasıdır.

Biraz ilerde Halıcılar Bölümü başlar.
Orada desenler yalnızca desen değildir;
her düğüm, Orta Anadolu’nun bir köyünden,
Toroslar’ın bir yamaç evinden,
Mezopotamya’dan esen bir hikâyeden iz taşır.

Tavan kemerlerinin altında yürürken
geçmiş ile bugünün sesleri aynı anda kulağınıza çarpar:
eski bir bakırcının çekiç ritmi,
bir turistin hayranlık dolu nefesi,
bir satıcının “Hoş geldiniz” cümlesine gizlenen sıcaklık.

Kapalı Çarşı’nın her bölgesi başka bir duygunun kapısıdır:
Kalpakçılar’ın ağır havası,
Aynacılar’ın loş parıltısı,
Antikacılar’ın geçmişe açılan gizli koridoru…

Ama tüm sokakların taşıdığı ortak bir mesaj vardır:

“Bu çarşıya giren hiçbir yolcu, aynı insan olarak çıkmaz.”

Esnafla konuştuğunuzda çarşı daha derinleşir.
Bazıları dükkânlarını üç kuşaktır işletir;
bazıları dedelerinin dedelerinden kalan tezgâhların başındadır.
Bu yüzden burada yapılan her alışveriş,
yalnızca bir ürünün el değiştirmesi değildir;
geleneğin sessizce devredildiği bir tören gibidir.

Öğle saatlerinde çarşı kalabalıklaşır.
Gün ışığı tavan boşluklarından içeri sızar;
her ışık huzmesi bir sayfa gibi
çevrenizde dolaşan hikâyeleri aydınlatır.

Kapalı Çarşı’da kaybolmak kolaydır — fakat buranın yazılmamış kuralı şudur:

“Kaybolmak, bu çarşının size verdiği ilk armağandır.”

Adımlarınız sizi farkında olmadan
Bedesten denen merkez bölgeye götürebilir.
Bu bölge, çarşının en eski parçasıdır;
taş duvarlarında yüzyılların kokusu saklıdır.
Buraya geldiğinizde İstanbul’un hâlâ bir imparatorluk fısıltısı taşıdığını hissedersiniz.

Günün sonunda çarşı kapanırken —genellikle 19.00 civarında—
ustaların son sözleri, tavan kemerlerine çarpıp yankılanır.
Kepenkler birer birer iner.
Sanki dev bir kalbin çarpıntısı yavaşça ritmini düşürür.

Ve siz kapıdan çıktığınızda fark edilmez bir boşluk hissedersiniz.
Kapalı Çarşı sizden bir şey almış,
yerine başka bir şey koymuştur.

“Bazı şehirler hatırlanır; Kapalı Çarşı unutulmaz.”

---

Mısır Çarşısı: İstanbul’un Kokuyla Yazılan En Eski Cümlesi

Eminönü’ne doğru yürüdüğünüzde şehrin ritmi değişir.
Denizin kokusu burnunuza çarpar, martıların tiz sesleri gökyüzünde çizgiler çizer, kalabalık dalga dalga üzerinize gelir.
Ama kalabalığın içinde, garip bir şekilde daha ağır bir koku belirir:
safranın ateş rengi, tarçının sıcaklığı, karabiberin keskinliği,
uzak ülkelerin rüzgârından süzülüp gelmiş bin yıllık bir aromanın çağrısı…

Bu çağrı sizi hiç şaşmadan aynı yere götürür:

Mısır Çarşısı — İstanbul’un kokuyla attığı imza.

1664 yılında Yeni Camii Külliyesi’nin bir parçası olarak kurulan bu çarşı,
yalnızca bir pazar değil;
İstanbul’un baharatla, ticaretle, göçle ve kültürle yaptığı en büyük anlaşmadır.
Bugün hâlâ, çarşıya adım atan herkes
o anlaşmanın tarafı olur.

“Bazı kokular, bir medeniyetin hafızasıdır.”

Mısır Çarşısı’nın girişine geldiğinizde kemerlerin gölgesi üzerinize düşer.
Her kemerde, Osmanlı’nın Akdeniz’den Kafkaslara uzanan ticaret damarlarının izi vardır.
İçeri adım attığınız anda,
dünyanın hiçbir yerinde benzeri olmayan bir atmosferle karşılaşırsınız.

Işık, tavanların kemerlerinden altın rengi bir nehir gibi süzülür.
Satıcıların sesleri dalga dalga yankılanır.
Renkler aklınızı ele geçirir.
Ve en önemlisi: kokular konuşmaya başlar.

“Bu çarşıda kelimeler değil, kokular cümle kurar.”

Baharat dükkânlarının önünde durduğunuzda
raf raf dizilmiş kavanozların her biri bir coğrafyayı temsil eder.
Hindistan’ın zerdeçal sarısı, Iran’ın safran kırmızısı,
Anadolu’nun kekik kokusu, Afrika’dan gelen karabiberin karanlık buğusu…
Dünyanın tüm rüzgârları burada buluşur.

Kuru meyve tezgâhlarında Akdeniz güneşinin kuruttuğu incirlerin kokusu,
önünüzden geçen bir turistin şaşkın gülümsemesiyle birleşir.
Bu çarşıda herkes kendi memleketini başka bir aromada bulur.

“Dünyanın tadı, bu koridorda yeniden yazılır.”

Mısır Çarşısı, Kapalı Çarşı’ya göre daha kısa görünse de
aslında çok daha yoğun bir hafıza taşır.
Bu çarşıda yürüyen herkesin yüzünde
aynı şaşkınlık vardır:
“Sanki zaman burada daha ağır kokuyor.”

Satıcıların çoğu, yıllardır aynı tezgâhın başında durur.
Bazıları sabah 08.30’da kepenk açar,
bazıları akşam 19.00’da işini kapatırken
tüm günün kokularını üzerlerinde taşırlar.
Bir baharat tüccarının parmaklarında
zencefilin keskinliği, tarçının sıcaklığı, safranın gizemi vardır.

Konuşmaya başladıklarında fark edersiniz:
Onlar yalnızca ürün satmaz,
ürünlerin hikâyesini anlatırlar.

Bir safran satıcısı,
sarı bir çiçeğin sabah güneşiyle açılan narin yapraklarından
bütün bir imparatorluğa kadar uzanan bir hikâyeyi
üç cümlede özetleyebilir.

Bir lokumcunun tezgâhında
pudra şekeri kar taneleri gibi havaya kalktığında,
çocukluğunuzun bir anısı burnunuza kadar gelir.
Lokum, burada sadece şeker değildir.
Bu çarşıda lokum,
tatlı bir hatıra biçimidir.

“Burada tat almak, hatırlamaktır.”

Mısır Çarşısı’nın en büyülü anı
öğleden sonra yaşanır.
Güneş, Haliç’in üzerinden batıya doğru eğilirken
çarsının içine düşen ışık,
tüm renkleri bir anda canlı bir tabloya çevirir.
Sanki tavan kemerleri değil,
bir ressamın fırça darbeleri parıldıyordur.

Ve o an anlarsınız:
Bu çarşı, sadece baharatların değil,
ışığın ve gölgenin de pazarıdır.

Koridorlarda dolaşırken
bir anda kalabalığın ortasında durur ve fark edersiniz ki:
Mısır Çarşısı’nın ritmi
şehrin ritmine değil,
insanın kalp atışına benzer.

Her adım, bir nabız.
Her koku, bir nefes.
Her renk, bir hatırlayış.

“Bu çarşıda yürümek, İstanbul’un kalbinde yürümektir.”

Ve gün sonunda kapıdan çıktığınızda,
deniz rüzgârı yüzünüze vurur.
Ama artık kokular değişmiştir.
Burnunuzda hâlâ safran vardır,
zihninizde hâlâ lokumun gölgesi,
kalbinizde hâlâ bu şehrin ağır ama büyüleyici soluğu.

Mısır Çarşısı sizi sessizce uğurlar:

“Bir gün yine geleceksin.”

Ve Sonunda, İstanbul Kalır

Ve böylece çıkarsın çarşılardan—
Kapalı Çarşı’nın altınla örülü koridorlarından,
Mısır Çarşısı’nın kokuyla atan nabzından—
yeniden genişleyen, soluyan şehre.

Ama bir şey peşinden gelir.

Avuçlarında eski bir ışığın titrek izi,
nefesinde hâlâ duran hafif bir safran gölgesi,
ve yüzyılların fısıltısı
sessizce yerleşir içine.

Çünkü İstanbul kendini yalnızca göstermez.
Seni işaretler.
Kokularla, yankılarla, sana ait olmayan
ama bir şekilde artık içinde yaşayan hikâyelerle…

Buraya bir ziyaretçi olarak geldin,
ama bir tanık olarak ayrılıyorsun.

Ve sen gidip de adımlarının izi taşlardan silinse bile,
şehir yine de adını fısıldamayı sürdürecek—

çünkü İstanbul’dan gerçekten giden olmaz.
İstanbul yalnızca insanlarla birlikte dünyaya taşınır.